هم مردم و هم اپراتورها حق دارند

خبرهایی درمورد افزایش ۳۰ درصدی قیمت اینترنت همراه به گوش می‌رسد. موضوعی که تا این مدت قبول نشده با عکس العمل‌های منفی مردم در شبکه‌های اجتماعی روبه رو شده است. عمده کاربران ایرانی با اینترنتی که کیفیتش جای چندانی برای دفاع ندارد مواجه می باشند. آن‌ها باور دارند هزینه رسمی و غیررسمی کمی برای آن پرداخت نمی‌کند. از نظر دیگر اپراتورها نیز اعتقاد دارند تا تعرفه اصلاح نشود، نمی‌توان کیفیت اینترنت را بهبود داد؛ چراکه سال‌ها است تعرفه اینترنت تغییری نداشته و برای گسترش، نیاز به اندوخته‌گذاری وجود دارد.

در عصر مدرن، اینترنت به ابزاری الزامی برای ارتباطات، آموزش و گسترش اقتصادی تبدیل شده است. با این حال، دسترسی به اینترنت با کیفیت و قیمت مناسب در ایران تبدیل به چالشی بزرگ شده است. به گواه آمارهای حاضر کیفیت اینترنت در ایران چندان تعریفی ندارد، در کنار اختلال‌ها و شدت پایین، فیلترینگ و عدم دسترسی به پلتفرم‌های محبوب نیز مزید بر علت نارضایتی‌ها شده است.

با این حال اپراتورهای اینترنت ثابت و همراه باور دارند برای بهبود کیفیت و عمل های گسترش‌ای، تعرفه اینترنت باید بعد از ۸ سال تحول کند. روزنامه «شرق» در گزارشی به شنیده‌هایش استناد و اظهار کرده وزارت ارتباطات به زودی افزایش تعرفه اینترنت همراه را ابلاغ خواهد کرد. بنابراعلام این رسانه، رئیس رگولاتوری موافقت ستاد تنظیم بازار را برای افزایش تعرفه دریافت کرده است و به گمان زیاد به زودی افزایش ۳۰ درصدی تعرفه اینترنت برای اپراتورهای همراه ابلاغ خواهد شد.

سال قبل و بعد از حذف بسته‌های بلند زمان و پرحجم برخی اپراتورها، «عیسی زارع‌پور» به خواست اپراتورهای موبایل برای افزایش تعرفه اینترنت اشاره کرد و او گفت شرط آنها برای پذیرفتن این کار، رشد کیفیت است: «این شرکت‌ها ظرف سه سال آینده شدت را دو برابر کنند، پوشش 4G را صد درصد کنند و ۱۰ درصد ارتباطات نیز مبتنی بر نسل ۵ بشود». شروطی که بعد از گذشت یک سال و نیم از سخن‌های وزیر ارتباطات، محقق نشده‌اند هرچند باید دید آیا خود این شروط نیز منطقی بوده‌اند یا خیر.

آخرین عکس العمل زارع‌پور به او گفت و گو افزایش تعرفه اینترنت نیز به مهر امسال باز می‌گردد. او در حاشیه نشست هیئت دولت در جواب به این سوال که آیا بسته‌های اینترنتی هم چنان گران نخواهند شد، او گفت: «فعلاً برنامه‌ای نداریم.»

وزیر ارتباطات یقیناً پافشاری کرد بایستی چاره‌ای در این عرصه اندیشید چرا که تبدیل افت اندوخته‌گذاری و ضربه به کیفیت شبکه می‌بشود: «این حوزه در دست قسمت خصوصی است، اگر نتواند اندوخته‌گذاری کند، کیفیت شبکه پایین می‌آید و یک فکری باید برای آن کرد.»

مردم حق دارند ناخشنود باشند

شدت و کیفیت اینترنت در ایران خوب نیست. این گزاره‌ای است که کمتر فردی با آن ناموافق است. نمایندگان مجلس نیز چندین دفعه در این باره به وزیر ارتباطات تذکر داده‌اند، او نیز در جواب به این انتقادات «گسترش فیبر نوری» را به گفتن نسخه شفابخش ارتباطات سرزمین تجویز می‌کند. پروژه‌ای که تا بحال نزدیک به ۴.۵ میلیون پوشش را محقق کرده است، اما بر پایه آخرین آمارها تعداد کاربران آن به ۵۰۰ هزار مشترک هم نمی‌رسد.

آخرین آمارهای اسپیدتست، مرجع مورد علاقه وزیر ارتباطات درمورد شدت اینترنت، هم نشان از کیفیت نه چندان خوب اینترنت در سرزمین دارد. میانه شدت اینترنت موبایل در ایران۳۱ مگابیت است و از این حیث در رتبه ۷۵ جهان قرار داریم. شرایط در او گفت و گو اینترنت ثابت نیز اصلاً خوب نیست و با میانه شدت ۱۱ مگابیتی، رتبه صد و پنجاه و سوم در اختیار ایران قرار دارد.

گزارش انجمن تجارت الکترونیک که تیرماه امسال انتشار شد نشان می‌داد ایران، قهرمان اینترنت بی‌کیفیت در جهان است. دلایل مهم آن نیز کارکرد ضعیف شرکت مخابرات ایران در لایه Access، افت اندوخته‌گذاری در قسمت زیرساخت‌های تلکام، روال کند گسترش 5G و فیبر نوری و در نهایت کارکرد ضعیف و بی فایده شرکت ارتباطات زیرساخت در لایه Core اظهار شده می بود.

حال با این چنین کیفیتی آیا مردم حق ندارند نسبت به افزایش قیمت اینترنت ناخشنود باشند؟ جدای از شدت و اختلال‌های گاه و بیگاه، او گفت و گو فیلترینگ و عدم دسترسی به پلتفرم‌های محبوب نیز نقل است. اینستاگرام، واتس‌اپ، تلگرام، پلتفرم X (توییتر) و حتی گوگل پلی در ایران فیلتر می باشند. همین امر جهت شده تا منفعت گیری از اینترنت اپراتورها بدون منفعت گیری از فیلترشکن عملاً کارایی خاصی برای مردم نداشته باشد. در نتیجه، مردم برای دسترسی به آنچه نیاز دارند ناچار می باشند مبالغ بیشتری را هزینه کنند.

همین امر نیز جهت شده تا ایرانی‌ها دو هزینه جداگانه برای دسترسی به اینترنت بپردازند، یکی تعرفه اپراتورها و فرد دیگر حق اشتراک خرید VPN. طی چند ماه تازه نمایندگان مجلس چندین دفعه از گردش مالی چند هزار میلیارد تومانی فروش VPN سخن حرف های‌اند. حتی به تازگی «الله‌وردی دهقانی»، عضو کمیسیون صنایع مجلس نظر کرده است که وزارت ارتباطات بدون واسطه به مردم فیلترشکن بفروشد. پیشنهادی که دست کم ما قادر نیستیم جدی یا طنز بودن آن را تشخیص دهیم!

به این علت در برخی آمارهای قیاس‌ای تعرفه اینترنت ایران با دیگر کشورها باید به عامل فیلترینگ دقت اختصاصی داشت؛ چرا که همین عامل، هزینه‌های منفعت گیری از اینترنت را تا بیشتر از ۱۰۰ درصد افزایش می‌دهد. از طرفی گزارش سرف‌شارک از شاخص کیفیت زندگی دیجیتال، نشان داد اینترنت در ایران آنقدرها هم ارزان نیست؛ در شاخص «مقرون‌به‌صرفه بودن اینترنت» جایگاه چهل‌وهفتم را در بین ۱۱۷ سرزمین دنیا داریم.

حال در این چنین شرایطی افزایش تعرفه اینترنت در کنار هزینه‌های جانبی دسترسی به شبکه، می‌تواند دسترسی بخشی از مردم به فضای مجازی را محدود کند. دولت و وزارت ارتباطات سال قبل و بعد از حذف بسته‌های پرحجم و بلند زمان اپراتورها، روی به اراعه اینترنت کوپنی آوردند! اینترنتی که یقیناً حجم قابل توجهی نداشت و اظهار شد تنها در اختیار سرپرست‌های خانوار قرار گرفت.

تنها مردم ایران دلواپس افزایش قیمت اینترنت نیستند

نگرانی مردم از افزایش قیمت اینترنت موضوعی است که تنها به سرزمین ما تعلق ندارد. به طور مثال در پیمایشی که سال ۲۰۲۱ و بعد از افزایش ۶ درصدی قیمت اینترنت در کانادا، ۴۰ درصد ابراز نگرانی کرده که از بعد هزینه‌های اینترنت برنیایند.

انچه که “WhistleOut” در این باره نوشته ۳۱ درصد از شراکت‌ کنندگان باور داشتند اینترنت آنها زیاد کند است و ۵۸ درصد نیز تعرفه اینترنت را گران برسی کردند. در آن سال اکثریت مردم کانادا به شدت دانلود حداقل ۵۰ مگابیتی و آپلود ۱۰ مگابیتی دسترسی داشته‌اند.

دلنشین است بدانید در پی این افزایش تعرفه، ۴۰ درصد از کانادایی‌ها شک داشتند که آیا می‌توانند از مسئولیت پرداخت افزایش ۵ درصدی تعرفه برآیند، ۱۹ درصد انها گفتند که «به گمان زیادً» یا «قطعاً» نمی توانند این هزینه را پرداخت کنند.

تورم، سیاست گسترش‌ای و چند مشکل دیگر

از سویی یقیناً باید انتقادهای فعالین صنعت ارتباطات درمورد عدم تحول تعرفه اینترنت را پذیرفت. ۶ سال است که تعرفه‌ها تحول چندانی نداشته، اما از آنسو تورم، نرخ دلار و هزینه دستمزد منبع های انسانی رشد قابل توجهی داشته است. وقتی که درآمد یک حوزه برای کسب‌وکاری دلنشین نباشد، اندوخته‌گذاری نیز در آن صورت نمی‌گیرد و همین امر نیز جهت شد تا کیفیت اینترنت ایران به این چنین وضعی بیفتد.

در دولت قبل نیز با دقت به برخی مشکلات، گسترش اینترنت همراه بر ثابت ترجیح داده شد، اتفاقی که کارشناسان آن را نادرست توصیف کرده و اعتقاد دارند اکنون جهت اشباع شبکه تلفن همراه شده است. توقف گسترش اینترنت ثابت و اراعه تکنولوژی منسوخ DSL، سختی را روی اپراتورهای همراه افزایش داده است. در حالی که عکس این اتفاق را در دنیا ناظر هستیم، تعرفه اینترنت موبایل آنقدر بالاست که منفعت گیری از اینترنت همراه در منزل یا محل کار صرفه اقتصادی ندارد.

چندی پیش فعالین صنعت ارتباطات طی نشستی با میزبانی گروه طیف، چالش‌های اصلاح تعرفه اینترنت را بازدید کردند. آن‌ها پافشاری دارند که دولت نباید در تعرفه‌گذاری دخالت کند، این چنین از نظر دیگر باید مردم را درمورد لزوم افزایش قیمت‌ها جهت بهبود کیفیت اینترنت توجیه کرد.

در شهریور امسال نیز رئیس هیئت‌مدیره شاتل با پوپولیستی خواندن عدم افزایش قیمت اینترنت، پافشاری کرد این چنین موضوعی تیشه به ریشه‌های صنعت ICT زده است. به باور مدیرعامل شاتل موبایل نیز عدم افزایش قیمت بسته‌های اینترنتی طی چندین سال تازه علتشده است که شرکت‌های فعال در این عرصه قید گسترش را بزنند.

شمشیر دو لبه تحول تعرفه

تا وقتی که او گفت و گو ارتباطات ثابت بهبود نیافته و پروژه فیبر نوری وزارت ارتباطات به ثمر ننشسته است، به نظر می‌رسد افزایش تعرفه اینترنت همراه با نارضایتی عمومی همراه خواهد شد. این افزایش تعرفه می‌تواند چشم‌انداز دیجیتال در ایران را دستخوش تغییرات قابل توجهی کند. حتی امکان ابراز شکاف طبقاتی دیجیتال وجود دارد و برخی از مردم از حق دسترسی به اینترنت با شدت بالا محروم شوند. اپراتورها نیز سال‌ها است که بر لزوم تحول تعرفه برای اندوخته‌گذاری‌های گسترش‌ای پافشاری دارند.

انچه که پیداست وزارت ارتباطات با شمشیر دولبه‌ای روبه رو است که هرگونه تصمیم‌گیری در عرصه تعرفه اینترنت، می‌تواند تبدیل به چالشی تازه برای این وزارتخانه بشود. یقیناً راه‌حل‌های فرد دیگر برای حل این مشکل وجود دارد، اما به مذاق وزارتخانه خوش نمی‌آید. احتمالا اگر انحصار واردات اینترنت در سرزمین شکسته بشود، ناظر تغییرات جدی در حوزه ارتباطات ایران باشیم.