نشانه‌های اختلال دوقطبی، دلایل و راه حلهای درمان افراد دوقطبی_آفتاب وطن

خلق‌وخو هم همانند هر چیز فرد دیگر بالا و پایین دارد. بعضی اوقات به شدت عصبانی می‌شویم، بعضی اوقات هم شادِ‌شاد هستیم. این نوسانات عاطفی طبیعی می باشند و برای همه پیش می‌آیند، اما با اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) این نوسان و قله‌های آن شدید‌تر است. در این مقاله به تعریف اختلال دوقطبی، ریشه‌های آن، روش درمان و راست و افترا‌ها درمورد این بیماری می‌پردازیم. با چطور همراه باشید.

اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی که به نام شیدایی-افسردگی نیز شناخته می‌شود، یک بیماری روانی است که علتنوسانات شدید در خلق‌وخو، سطح انرژی و حرکت فرد می‌شود. این تغییرات شدید می باشند؛ یعنی فرد در یک بازه وقتی امکان پذیر دچار افسردگی شدید شود و حس ناامیدی و خستگی کند، و در بازه‌ای دیگر به شیدایی برسد و بیش‌ازحد پرانرژی، شوق‌زده و حتی بی‌پروا شود.

نوسانات خلقی در اختلال دوقطبی ناگهانی و شدید رخ خواهند داد. به همین علت، فرد امکان پذیر روزها یا حتی هفته‌ها در یک حالت بماند و سپس به‌طور ناگهانی داخل حالت ناموافق شود. به گفتن مثال، امکان پذیر فردی چندین هفته بی‌حال و افسرده باشد و یک دفعه داخل دوره‌ای از انرژی بیش‌ازحد و تصمیمات شتاب‌زده شود.

تأثیر اختلال دوقطبی بر زندگی روزمره

این بیماری تأثیر بسیاری بر روابط اجتماعی، شغل و زندگی شخصی فرد دارد. در دوره‌های شیدایی شدید، فرد امکان پذیر بدون فکر تصمیمات مهمی بگیرد، همانند ترک شغل، ولخرجی‌های بی‌رویه یا رفتارهای پرخطر. از نظر دیگر، در دوره‌های افسردگی، فرد حتی امکان پذیر توانایی انجام کارهای روزمره، همانند بلند شدن از رختخواب یا برقراری ربط با دیگران را نداشته باشد.

علت ابراز اختلال دوقطبی

علت دقیق این بیماری تا این مدت کاملاً اشکار نیست، اما تحقیقات نشان خواهند داد که عوامل ژنتیکی و شیمیایی مغز در ابراز آن نقش دارند. این اختلال طبق معمولً از نوجوانی یا اغاز بزرگسالی اغاز می‌شود و تشخیص آن به بازدید‌های تخصصی نیاز دارد.

اهمیت تشخیص و درمان

شناخت این اختلال و دریافت پشتیبانی حرفه‌ای زیاد مهم است. اگر نشانه‌های آن در خود یا اطرافیانتان مشاهده می‌کنید، مراجعه به روان‌پزشک یا مشاور می‌تواند به کنترل و بهبود حالت پشتیبانی کند.

نشانه‌های بیرونیِ اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی یک بیماری روانی پیچیده است که در هر فرد به شکلی متفاوت ظاهر می‌شود. شدت علائم، الگوهای نوسان و شدت تحول حالات در افراد گوناگون فرق دارد و همین تنوع علتشده که شناخت دقیق آن برای تعداد بسیاری چالش‌برانگیز باشد. در ادامه، با چهار حالت مهم این اختلال، شیدایی، شیدایی خفیف، افسردگی و حالات ترکیبی، آشنا می‌شوید و نشانه‌های بیرونی هر کدام را به زبان ساده و کاربردی بازدید می‌کنیم.

چرا شناخت نشانه‌های بیماری دوقطبی مهم است؟

علائم اختلال دوقطبی فقط تغییرات خلقی ساده نیستند؛ آن‌ها می‌توانند زندگی روزمره، روابط و حتی سلامت جسمی را تحت تأثیر قرار دهند. شناخت این نشانه‌ها به شما پشتیبانی می‌کند تا تفاوت بین حالات عادی و غیرعادی را تشخیص دهید و در صورت لزوم از متخصص پشتیبانی بگیرید. اکنون بیایید به سراغ هر حالت برویم.

۱. شیدایی (Mania): انرژی بیشتر از حد و تصمیمات پرریسک

شیدایی چیست؟

در فاز شیدایی، فرد پرانرژی و خلاق می‌شود و نشاطی غیرعادی دارد. این حالت بعضی اوقات آن‌قدر شدید است که اطرافیان فهمید تغییرات آشکار در حرکت او خواهد شد.

نشانه‌های بیرونی:

• سخن زدن زیاد و سریع: فرد امکان پذیر بدون توقف سخن بگویید کند، بعضی اوقات آن‌قدر سریع که دیگران نتوانند دنبالش کنند.
• فعالیت بیشتر از حد: کارهای بسیاری را همزمان اغاز می‌کند و به نظر خستگی‌ناپذیر می‌رسد.
• کم‌خوابی: با وجود این که ساعت‌ها بیدار است، حس نیاز به استراحت ندارد.
• خودبزرگ‌بینی: باور دارد که توانمندیهای شگفت انگیز‌ای دارد، برای مثالً فکر می‌کند می‌تواند پروژه‌های عظیم را به تنهایی انجام دهد.
• تصمیمات غیرمنطقی: امکان پذیر پول بسیاری خرج کند، شرط‌بندی‌های پرخطر بکند یا اندوخته‌گذاری‌های بدون فکر انجام دهد.
• پرخاشگری: به انتقاد یا تغییرات ناگهانی در برنامه‌ها با خشمگینی عکس العمل مشخص می کند.

چرا شیدایی خطرناک است؟

هرچند شیدایی در ابتدا دلنشین به نظر می‌رسد، اما تصمیمات اضطراب و رفتارهای پرخطر می‌توانند به مشکلات مالی، خانوادگی یا اجتماعی منجر شوند.

چه باید کرد؟ اگر این علائم را در خود یا فردی دیدید، یادداشت کردن رفتارها و مشورت با روان‌پزشک می‌تواند قدم اول خوبی باشد.

۲. شیدایی خفیف (Hypomania): نشاط کاذب اما قابل‌کنترل

شیدایی خفیف چیست؟

این حالت نسخه ملایم‌تر شیدایی است. فرد هم چنان پرانرژی و شاد است، اما زندگی روزمره‌اش مختل نمی‌شود و طبق معمولً می‌تواند به کارهایش ادامه دهد.

نشانه‌های بیرونی:

• نشاط غیرعادی: فرد بیشتر از حد خوش‌بین و پرانرژی به نظر می‌رسد، اما این حالت با شرایط زندگی‌اش هم‌خوانی ندارد.
• فعالیت زیاد تر: تمایل به انجام کارهای تازه یا خلاقانه دارد، بدون این که افراطی شود.
• تغییرات ظریف: اطرافیان امکان پذیر فهمید شوند که فرد کمی «خودش نیست»، اما تا این مدت می‌تواند عادی حرکت کند.

تفاوت با شیدایی کامل

شیدایی خفیف طبق معمولً به تصمیمات خطرناک یا رفتارهای شدید منجر نمی‌شود و بعد از آن فرد امکان پذیر به افسردگی یا شیدایی کامل برود.

مسئله کاربردی: این حالت بعضی اوقات به‌گفتن «انرژی مثبت» نادرست گرفته می‌شود، اما اگر طویل یا غیرعادی باشد، بهتر است بازدید شود.

علائم مشترک شیدایی و شیدایی خفیف:

• انرژی زیاد و تحریک‌پذیری
• خوش‌بینی غیرواقعی و حس قوت
• کم‌خوابی بدون خستگی
• سخن بگویید کردن سریع
• حواس‌پرتی و عدم تمرکز
• قضاوت ضعیف
• افکار پراکنده یا توهم (در موارد شدید)

۳. افسردگی (Depression): غم عمیق و انزوا

افسردگی در اختلال دوقطبی چیست؟

برخلاف افسردگی معمولی، افسردگی دوقطبی ویژگی‌های خاص خود را دارد و با داروهای ضدافسردگی استاندارد درمان نمی‌شود—حتی امکان پذیر این داروها حالت را بدتر کنند.

نشانه‌های بیرونی:

• تحریک‌پذیری شدید: فرد به کوچک‌ترین چیزها عکس العمل مشخص می کند و غیرقابل‌پیش‌بینی می‌شود.
• خواب بیشتر از حد: ساعت‌ها خوابیدن بدون حس سرحالی.
• بی‌حوصلگی و خستگی: حتی کارهای ساده همانند بلند شدن از تخت سخت می‌شود.
• حس گناه و بی‌ارزشی: مدام خود را سرزنش می‌کند و اعتمادبه‌نفسش را از دست می‌دهد.
• تغییرات وزن: یا اشتهایش زیاد می‌شود و وزن اضافه می‌کند، یا غذا خوردن را فراموش می‌کند.
• انزوای شدید: در موارد حاد (افسردگی سایکوتیک)، ارتباطش با دنیای بیرون قطع می‌شود و نمی‌تواند کار کند یا روابطش را نگه داری کند.

چرا با افسردگی معمولی فرق دارد؟

تحقیقات مشخص می کند که افسردگی دوقطبی با نوسانات شدیدتر و تأثیرات جسمی بیشتری همراه است. منفعت گیری نادرست از داروهای ضدافسردگی می‌تواند فرد را به شیدایی یا حالات دیگر سوق دهد.

چه باید کرد؟ اگر این علائم را می‌بینید، به جای خوددرمانی، با روان‌پزشک مشورت کنید تا درمان مناسب (همانند تثبیت‌کننده‌های خلق) اغاز شود.

علائم کلیدی افسردگی دوقطبی:

• حس غم و ناامیدی
• تحریک‌پذیری و بی‌قراری
• ناتوانی در لذت بردن از زندگی
• خستگی مزمن
• تغییرات خواب و اشتها
• عدم تمرکز
• افکار خودکشی یا مرگ

۴. حالات ترکیبی (Mixed States): ترکیب خطرناک احساسات

حالات ترکیبی چیست؟

در این فاز، علائم شیدایی، شیدایی خفیف و افسردگی همزمان ظاهر خواهد شد. این ترکیب می‌تواند زیاد گیج‌کننده و خطرناک باشد.

نشانه‌های بیرونی:

• افسردگی پرانرژی: فرد همزمان غمگین و بی‌قرار است، برای مثالً با اضطراب شدید نمی‌تواند آرام بنشیند.
• بی‌خوابی و تحریک‌پذیری: خوابش مختل می‌شود و به همه چیز عکس العمل تند مشخص می کند.
• افکار متناقض: امکان پذیر همزمان حس قوت و بی‌ارزشی کند.

چرا حالت ترکیبی خطرناک است؟
این حالت به علت ترکیب انرژی بالا و احساسات منفی، خطر خودکشی را افزایش می‌دهد.

انواع حالات ترکیبی:

• دوقطبی نوع اول: شیدایی کامل با دوره‌های افسردگی (بعضی اوقات شیدایی خفیف هم دیده می‌شود).
• دوقطبی نوع دوم: شیدایی خفیف با افسردگی شدید، بدون شیدایی کامل.
• اختلال خلق دوره‌ای: نوسانات خفیف‌تر بین شیدایی خفیف و افسردگی ملایم.

چه باید کرد؟ این حالت نیاز به دقت سریع دارد. تماس با روان‌پزشک یا حتی خطوط حمایتروانی الزامی است.

راهنمای جامع شیوه درمان اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی یک بیماری روانی جدی است که اگر درمان نشود، می‌تواند زندگی شما یا عزیزانتان را در ابعاد گوناگون تحت تأثیر قرار دهد. از سلامت روان و جسم گرفته تا روابط و شغل، همه چیز در معرض خطر است. اما خبر خوب اینجاست: با تشخیص به‌موقع و رویکرد درست، این اختلال کاملاً قابل‌کنترل است.

چرا باید فوراً عمل کنیم؟

اگر علائم اختلال دوقطبی، همانند نوسانات شدید خلقی، انرژی زیاد یا افسردگی عمیق، را در خود یا دیگران می‌بینید، چشم به راه نمانید. تکذیب یا نهان کردن مشکل فقط آن را بدتر می‌کند. برخی افراد از فاز شیدایی لذت می‌برند، چون پر از انرژی و بلندپروازی‌اند، اما این لذت مختصر‌زمان هزینه سنگینی دارد: تصمیمات غیرمنطقی، روابط خراب و فرو رفتن در افسردگی. تشخیص زودهنگام و اغاز درمان می‌تواند جلوی این چرخه مخرب را بگیرد.

عمل سریع: همین امروز با یک روان‌پزشک تماس بگیرید یا علائم را یادداشت کنید تا به متخصص نشان دهید.

اصول مهم درمان اختلال دوقطبی

۱. درمان طویل مدت: تداوم، کلید پیروزی

• چرا مهم است؟ اختلال دوقطبی یک بیماری مزمن است و حتی هنگامی حالتان خوب است، گمان برگشت علائم وجود دارد.
• چه باید کرد؟ داروها (همانند تثبیت‌کننده‌های خلق) را مطابق دستور پزشک ادامه دهید و درمان را حتی در زمان بهبودی قطع نکنید.
• مسئله اضافه: برنامه منظم ویزیت با پزشک داشته باشید تا تغییرات کوچک را سریع تشخیص دهید.

۲. ترکیب درمان دارویی و غیردارویی: رویکردی کامل

• چرا دارو به‌تنهایی کافی نیست؟ داروها علائم را کنترل می‌کنند، اما برای بهبودی پایدار، تحول سبک زندگی و حمایتاجتماعی هم ملزوم است.
• مزیتش چیست؟ این روش به شما ابزارهایی می‌دهد تا خودتان هم در مدیریت حالاتتان نقش داشته باشید.
• مثال: دارو به همراه ورزش و مشاوره، شانس عود را به حداقل می‌رساند.

۳. پشتیبانی گرفتن از متخصص: راهنمایی حرفه‌ای

• چرا الزامی است؟ تشخیص و درمان اختلال دوقطبی پیچیده است و به استعداد یک روان‌پزشک یا روان‌درمانگر نیاز دارد.
• چه انتظاری داریم؟ متخصص با برسی دقیق، برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده شامل دارو، روان‌درمانی یا هر دو طراحی می‌کند.
• نظر: اگر دسترسی به متخصص ندارید، مراکز بهداشت محلی یا خطوط مشاوره آنلاین هم می‌توانند نقطه اغاز باشند.

عمل های شخصی: نقش شما در بهبودی خودتان!

در کنار درمان حرفه‌ای، انتخاب‌های روزمره شما می‌تواند تأثیر بزرگی در کنترل اختلال دوقطبی داشته باشد. این راهکارها ساده، عملی و اثبات‌شده می باشند:

۱. آگاهی: دانش، قوت است

• چطور پشتیبانی می‌کند؟ شناخت علائم و الگوهای اختلال دوقطبی به شما اجازه می‌دهد قبل از بدتر شدن، مداخله کنید.
• از کجا اغاز کنیم؟ مقالات معتبر بخوانید، با پزشکتان سوال سوال کنید یا ویدیوهای آموزشی تماشا کنید.
• مسئله عملی: یک دفترچه برای ثبت حالات روزانه داشته باشید تا روال تغییرات را بهتر بشناسید.

۲. ورزش: بهترین دوست مغز و جسم

• چرا مؤثر است؟ فعالیت بدنی استرس را کم می‌کند، خلق را متعادل می‌کند و به سلامت سیستم عصبی پشتیبانی می‌کند.
• چه ورزش‌هایی؟ پیاده‌روی، دویدن، شنا، رقص، ایروبیک یا کوهنوردی—هر کدام که لذت می‌برید.
• چه مقدار؟ ۲۰-۳۰ دقیقه در روز، ۵ روز در هفته، تفاوت بزرگی تشکیل می‌کند.

۳. مدیریت استرس: اسایش را انتخاب کنید

• چطور؟ از موقعیت‌های تنش‌زا دوری کنید و تکنیک‌هایی همانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق را امتحان کنید.
• منفعت‌اش چیست؟ افت استرس، نوسانات خلقی را کم می‌کند و ذهنتان را متمرکز نگه می‌دارد.
• اضافه شده: یک موسیقی اسایش‌قسمت یا اپلیکیشن مدیتیشن (همانند Calm) را تست کنید.

۴. حمایتاجتماعی: تنها نیستید

• چرا مهم است؟ سخن بگویید با دوستان، خانواده یا گروه‌های حمایتی به شما انگیزه و حس تعلق می‌دهد.
• باور نادرست: تعداد بسیاری فکر می‌کنند خواست پشتیبانی نشانه ضعف است، اما در واقع، این شجاعت است و اطرافیان از مطمعن شما حس ارزشمندی می‌کنند.
• نظر: هفته‌ای یک بار با یک دوست صمیمی چای بخورید یا در جلسات گروهی آنلاین شرکت کنید.

۵. خواب و تغذیه: پایه‌های اعتدال

• چطور پشتیبانی می‌کند؟ خواب منظم (۷-۸ ساعت) و غذای سالم (پروتئین، سبزیجات، پرهیز از کافئین زیاد) الگوهای خلقی‌تان را پایدار می‌کند.
• مسئله عملی: هر شب ساعت مشخصی بخوابید و شامتان را سبک و مغذی نگه دارید.
• اضافه شده: مصرف امگا-۳ (همانند ماهی) می‌تواند به سلامت روان پشتیبانی کند—با پزشکتان چک کنید.

برنامه روزانه پیشنهادی

برای اغاز، این روتین ساده را امتحان کنید:

• صبح: ۲۰ دقیقه پیاده‌روی + صبحانه سالم (همانند تخم‌مرغ و سبزیجات).
• ظهر: ۵ دقیقه تنفس عمیق برای افت استرس.
• شب: ساعت ۱۰ خاموش کردن گوشی و خوابیدن + یادداشت حالات روز.
• هفته‌ای یک بار: دیدار با یک دوست یا تماس با مشاور.

حقایق و باورهای نادرست در رابطه اختلال دوقطبی

چطور به افراد دوقطبی پشتیبانی کنیم؟ به او یادآوری کنید که با پشتیبانی روانشناس و روانپزشک و پشتکار، زندگی پربار و معناداری در انتظارش است.

باور نادرست ۲: حالات شیدایی و افسردگی در اختلال دوقطبی زیاد سریع تحول می‌کنند

مسئله کاربردی: اگر دلواپس تحول حالات خود یا عزیزانتان هستید، یادداشت‌برداری روزانه از احساسات می‌تواند به شناسایی الگوها و دریافت پشتیبانی به‌موقع پشتیبانی کند.

باور نادرست ۳: اختلال دوقطبی فقط خلق‌وخو را تحت تأثیر قرار می‌دهد

چه باید کرد؟ اگر با این علائم مواجه هستید، با پزشک یا روان‌درمانگر سخن بگویید کنید تا یک برنامه جامع برای مدیریت جسم و روانتان طراحی شود.

باور نادرست ۴: تنها راه درمان اختلال دوقطبی، مصرف داروست

مسئله کاربردی: یک روتین ساده روزانه بسازید. برای مثالً ۲۰ دقیقه پیاده‌روی، یک وعده غذایی متعادل و زمان اشکار برای خواب و ببینید چطور کم کم حالتان بهتر می‌شود.

آشنایی مختصر با مفاهیم مرتبط با بیماری دوقطبی

همان گونه که گفتیم اختلال دوقطبی یکی از بیماری‌های روانی مزمن است که علتتغییرات شدید در خلق‌وخو، سطح انرژی و کارکرد روزانه فرد می‌شود. این بیماری طبق معمولً در اواخر نوجوانی یا اغاز بزرگسالی ابراز می‌کند و در طول زندگی فرد ادامه دارد.

دوقطبی یعنی چی؟

واژه «دوقطبی» به معنی داشتن دو قطب یا دو حالت متضاد است. در حوزه روانشناسی، این کلمه زیاد تر به اختلال دوقطبی اشاره دارد که افراد مبتلا در آن بین دو حالت احساسی کاملاً متفاوت، یعنی شیدایی (مانیا) و افسردگی، نوسان می‌کنند.

دوقطبی یعنی نوسان شدید بین دو حالت احساسی کاملاً متضاد، همانند نشاط و انرژی زیاد (شیدایی) و غم و ناامیدی عمیق (افسردگی).

بیماری دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) یک بیماری روانی است که فرد را دچار نوسانات غیرعادی در خلق‌وخو می‌کند. این بیماری در قبل به گفتن افسردگی شیدایی شناخته می‌شد.

انواع اختلال دوقطبی

• اختلال دوقطبی نوع ۱: شامل دوره‌های شیدایی شدید است که امکان پذیر نیاز به بستری شدن داشته باشد. این افراد امکان پذیر دوره‌های افسردگی را نیز استعداد کنند.
• اختلال دوقطبی نوع ۲: شامل دوره‌های افسردگی شدید و دوره‌های شیدایی خفیف‌تر (هیپومانیا) است.
• اختلال ادواری‌خویی (Cyclothymia): فرد نوسانات خفیف‌تری بین شیدایی و افسردگی دارد، اما شدت این نوسانات به اندازه دوقطبی نوع ۱ و ۲ نیست.
• دوقطبی نامشخص: شامل تغییرات خلقی شدید است که با هیچ‌یک از انواع فوق به طور دقیق مطابقت ندارد.

نشانه های اختلال دو قطبی؟

علائم اختلال دوقطبی بسته به فازی که فرد در آن قرار دارد متفاوت است:

علائم فاز شیدایی (مانیا)

• حس نشاط و شوق بیشتر از حد (حتی بدون علت اشکار)

• افزایش سطح انرژی و افت نیاز به خواب

• پرحرفی و افزایش شدت سخن بگویید کردن

• پرش ذهنی از یک فکر به فکر دیگر (افکار پراکنده و پرشتاب)

• تصمیم‌گیری‌های عجولانه و پرخطر، همانند ولخرجی بیشتر از حد یا رفتارهای جنسی پرخطر

• اعتمادبه‌نفس کاذب و حس قوت بیشتر از حد

• افزایش فعالیت‌های اجتماعی، شغلی یا خلاقانه

علائم فاز افسردگی

• حس غم، ناامیدی و پوچی

• خستگی مفرط و افت انرژی

• مشکل در تمرکز، تصمیم‌گیری و یادگیری

• افت علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌قسمت بودند

• تحول در اشتها و وزن (افت یا افزایش بیشتر از حد)

• حس بی‌ارزشی یا گناه شدید

• فکر کردن به مرگ یا خودکشی

همانطور که حرف های شد برخی موارد دیگر هم وجود دارند. از جمله برخی افراد امکان پذیر فاز ترکیبی را استعداد کنند که در آن علائم شیدایی و افسردگی به طور هم‌زمان رخ می‌دهد.

برگرفته از: helpguide

در افسردگی غم به لایه‌های عمیق زندگی نفوذ کرده و اختلالاتی در احساسات و حرکت شما به‌وجود می‌آورد. اگر حس افسردگی دارید، حتما با پشتیبانی یک روانشناس متخصص مشکل را ریشه‌یابی کنید و برای حل آن راهکار بگیرید.برای ربط با مشاور متخصص افسردگی روی دکمه زیر کلیک کنید.

به پشتیبانی زبان بدن، ناگفته‌ها را بگویید و بشنوید